Ενώ η παγκόσμια παραγωγή και χρήση φοινικέλαιουαυξάνεται με γοργούς ρυθμούς, διεθνείς οργανισμοί, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, προειδοποιούν ότι η μαζική παραγωγή του και η αλόγιστη χρήση του απειλεί καταναλωτές και περιβάλλον. Οι υπερασπιστές του, από την άλλη, έχουν να αντιπαραθέσουν τα δικά τους εύλογα επιχειρήματα.
Τι συμβαίνει λοιπόν με αυτό το ιδιαίτερο και αμφιλεγόμενο φυτικό έλαιο;
Το φοινικέλαιοείναι ένα βρώσιμο φυτικό λάδι που εξάγεται από τον καρπό του φοινικόδεντρου Elaeis guineensis. Χρησιμοποιείται ως τρόφιμο πάνω από 5000 χρόνια και παράγεται κατά κύριο λόγο στην Αφρική και τη Νοτιοανατολική Ασία, καθώς και σε περιοχές της Νότιας Αμερικής με πολύ χαμηλό κόστος παραγωγής και μεγάλη αποδοτικότητα καλλιεργειών (ένα εκτάριο καλλιέργειας αποδίδει 6 φορές περισσότερο λάδι απ’ ότι η ίδια ποσότητα ελαιοκράμβης). Η αυξανόμενη χρήση του στη βιομηχανία τροφίμων (στην επεξεργασμένη του μορφή) οφείλεται στο χαμηλό του κόστος, τις πολλαπλές του χρήσεις και την υψηλή του ανθεκτικότητα απέναντι στις ακραίες θερμοκρασίες και κυρίως στην οξείδωση κατά το τηγάνισμα. Από το 2007 και πλέον, το φοινικέλαιο καταλαμβάνει την πρώτη θέση στην παραγωγή φυτικών ελαίων παγκοσμίως. Η κατανάλωση του φοινικέλαιου αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο και τα στοιχεία της WWF δείχνουν ότι, από τα 50 εκατομμύρια τόνους το 2011, θα φτάσει τα 77 εκατομμύρια τόνους το 2050.
Το φοινικέλαιο χρησιμοποιείται παγκοσμίως ως μαγειρικό λάδι, με τη μορφή μαργαρίνης καθώς και στη ζαχαροπλαστική. Ένα στα 10 προϊόντα που συναντάμε στα ράφια των σούπερ μάρκετ της Ευρώπης (και μερικές φορές έως 5 στα 10 προϊόντα, ανάλογα με τη χώρα) έχει παρασκευαστεί με φοινικέλαιο: μπισκότα, σοκολάτες, κέικ, πατατάκια, παγωτά, μαργαρίνες, μαγιονέζες, είναι μερικές μόνο από τις τροφές που περιέχουν το επίμαχο λάδι, παράγωγα του οποίου χρησιμοποιούνται επίσης σε καλλυντικά, σαπούνια και απορρυπαντικά. Οι παρασκευαστές τροφίμων επιλέγουν το φοινικέλαιο λόγω της ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του, καθώς απαιτεί μικρή έως καθόλου υδρογόνωση και παρατείνει το χρόνο ζωής των προϊόντων. Για να έχουν τέτοια πλεονεκτήματα άλλα φυτικά έλαια, όπως το ηλιέλαιο ή το σπορέλαιο, απαιτείται μεγαλύτερο κόστος και περισσότερη επεξεργασία.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η χαμηλή τιμή και οι ιδιότητές του καθιστούν το φοινικέλαιο ιδιαίτερα ελκυστικό και δημοφιλές στην επεξεργασία τροφίμων, εντούτοις εδώ και δύο δεκαετίες έχει προκληθεί πολύς θόρυβος και διαμάχη γύρω από αυτό το φυτικό έλαιο. Οι μεγαλύτεροι προβληματισμοί εκφράζονται για τις επιπτώσεις του στην υγεία αλλά και στο περιβάλλον. Η σύνθεση του φοινικέλαιου μοιάζει περισσότερο με εκείνη του ζωικού λίπους παρά με τη σύνθεση του φυτικού ελαίου καθώς περιέχει κορεσμένο λίπος σε ποσοστό περίπου 48%.
Περιέχει, επίσης, και υψηλό ποσοστό του μονοακόρεστου ελαϊκού οξέος (37%). Ισχυροί επιστημονικοί φορείς της Ευρώπης και των ΗΠΑ, όπως το Κέντρο Επιστήμης για το Δημόσιο Συμφέρον (Center for Science in the Public Interest) τονίζουν ότι, με βάση τις μετα-αναλύσεις, η υπερβολική πρόσληψη παλμιτικού οξέος (το βασικό κορεσμένο λίπος στο φοινικέλαιο) συμβάλλει στις καρδιοπάθειες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, το ινστιτούτο “The National Heart, Lung and Blood Institute”, καθώς και άλλες διεθνείς υγειονομικές αρχές πιέζουν για την ελάττωση της κατανάλωσης φοινικέλαιου, δηλώνοντας ότι υπάρχουν πειστικά στοιχεία περί αυξημένου κινδύνου ανάπτυξης καρδιαγγειακών παθήσεων. Μάλιστα, τo ινστιτούτο “National Institute of Health” του υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ συμπέρανε το 2006 ότι το φοινικέλαιο δεν είναι ένα ασφαλές υποκατάστατο για τα τρανς λιπαρά (μερικώς υδρογονωμένα λίπη) που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία τροφίμων καθώς έχει την ίδια επιβλαβή επίδραση στα επίπεδα της LDL χοληστερόλης και της απολιποπρωτεΐνης Β.
Ωστόσο, υπάρχει και ο αντίλογος των οπαδών του προϊόντος, που το θεωρούν μια καλή εναλλακτική λύση σε σχέση με τα επικίνδυνα τρανς – λιπαρά και επικαλούνται μελέτες σύμφωνα με τις οποίες το φοινικέλαιο, αν και έχει υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά, δεν αυξάνει τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης (LDL) στο αίμα, χωρίς ωστόσο να εξετάζουν τις συνολικές επιπτώσεις στην καρδιαγγειακή λειτουργία. Επίσης, ναι μεν το φοινικέλαιο είναι πλούσιο σε κορεσμένο λίπος, αλλά περιέχει και σε ποσοστό 40% το μονοακόρεστο ελαϊκό οξύ και είναι ευρέως γνωστό ότι οι Μεσογειακοί πληθυσμοί που καταναλώνουν υψηλές ποσότητες ελαιολάδου (υψηλή περιεκτικότητα σε ελαϊκό οξύ) έχουν χαμηλά επίπεδα θνησιμότητας από καρδιοπάθειες.
Επιπρόσθετα, το φοινικέλαιο είναι πλούσιο σε ισχυρά αντιοξειδωτικά καροτενοειδή (εξού και το χαρακτηριστικό σκούρο κόκκινο χρώμα του), όπως το α- και β-καροτένιο, το λυκοπένιο και τουλάχιστον 10 ακόμα καροτένια, ενώ παράλληλα το αντιοξειδωτικό του «δυναμικό» περιλαμβάνει τοκοφερόλες, τοκοτριενόλες (είδη Βιταμίνης Ε) και συνένζυμο Q10. Ωστόσο, αν και αναγνωρίζονται τα οφέλη που μπορεί το φοινικέλαιο να έχει για την υγεία, εντούτοις είναι δεδομένο ότι στον καταναλωτή δύσκολα φτάνει φοινικέλαιο που δεν έχει υποστεί έντονη επεξεργασία. Αποτέλεσμα της επεξεργασίας είναι η απώλεια πολλών από τα θρεπτικά συστατικά που ενυπάρχουν φυσιολογικά στο έλαιο ενώ επιβαρύνεται και η διαδικασία της πέψης του. Άλλωστε, το φοινικέλαιο δεν πρέπει να επαναχρησιμοποιείται μετά από ένα τηγάνισμα, καθώς έχει βρεθεί ότι υπάρχει απώλεια των καροτενοειδών του σε ποσοστό άνω του 70%.
Πέρα, όμως, από την αντιπαράθεση για την κατανάλωση του φοινικέλαιου, η ίδια η καλλιέργεια του φοινικόδεντρου τείνει να εξελιχθεί σε οικολογικό εφιάλτη. Η παραγωγή του φοινικέλαιου καταγράφεται ως αιτία σημαντικής και συχνά μη αναστρέψιμης καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος. Η αυξημένη ζήτηση έχει οδηγήσει στην αποψίλωση τροπικών δασών, ώστε να δημιουργηθούν οι εκτάσεις για μονοκαλλιέργειες φοίνικα. Αποτέλεσμα είναι η καταστροφή οικοσυστημάτων με τρομακτικούς ρυθμούς και είδη όπως ο ουραγκουτάγκος και η τίγρη της Σουμάτρας απειλούνται με εξαφάνιση. Παράλληλα, τεράστιες εκτάσεις γης αποξηραίνονται ή καίγονται προκειμένου να επεκταθούν οι φυτείες φοίνικα. Έτσι, μεγάλες ποσότητες άνθρακα απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα και συμβάλλουν στην επιδείνωση του φαινόμενου του θερμοκηπίου. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως η Greenpeace, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την οικολογική επιβάρυνση από τις καλλιέργειες φοίνικα.
Από τα παραπάνω στοιχεία καθίστανται σαφείς οι λόγοι που οι απόψεις για το φοινικέλαιο διίστανται. Πάντως, αν και πρόκειται για ένα έλαιο που έχει τα υπέρ του επιχειρήματα, οι επιβλαβείς του δράσεις και ο σχετικός οικολογικός προβληματισμός, καθώς και η επιμονή των επίσημων φορέων για προσοχή στην κατανάλωσή του πρέπει να αποτελέσουν και το πιο βασικό κριτήριο για τον καταναλωτή.
Dr. Λάμπρος Β. Μελίστας
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD, MSc
Διδάκτωρ Χαροκόπειου Πανεπιστημίου
![]()
![]()
Το βιολογικό – οργανικό φοινικέλαιο κάνει θαύματα! Αλλά …
Συσκευασίες από έτοιμες σούπες, κατεψυγμένες πίτσες, σοκολάτες, κραγιόν, σαμπουάν και άλλα προϊόντα «έκρυβαν» μέχρι πρότινος καλά το φοινικέλαιο που περιείχαν. Μία γενική αναφορά τους ως «φυτικά λίπη» ή «φυτικά έλαια» αρκούσε στον πίνακα των συστατικών. Τα φυτικά έλαια είναι σημαντικά για τον ανθρώπινο οργανισμό και ειδικότερα για την λειτουργία του εγκεφάλου, του νευρικού συστήματος και του μεταβολισμού, καθώς το σώμα δεν μπορεί να παράγει μόνο του τα απαραίτητα λιπαρά οξέα.
Σε κάθε περίπτωση οι καταναλωτές δεν ήταν σε πολλές περιπτώσεις σε θέση να διευκρινίσουν ποια προϊόντα περιέχουν φοινικέλαιο. Άλλωστε ένα στα δύο προϊόντα των σούπερ μάρκετ περιέχουν ποσότητα φοινικελαίου, όπως εκτιμά η οικολογική οργάνωση WWF, ωστόσο σε ελάχιστες περιπτώσεις αναφέρεται στη λίστα των συστατικών. Αυτή η πρακτική αποτελεί παρελθόν από τις 13 Δεκεμβρίου, μετά την απόφαση της ΕΕ να αλλάξει τους κανονισμούς που αφορούν τις ετικέτες των τροφίμων. Στο εξής ο παραγωγός είναι υποχρεωμένος να αναγράφει τα φυτικά λίπη και έλαια με την ακριβή τους ονομασία.
Το μέτρο αποτελεί ελπιδοφόρο βήμα για πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις. «Ελπίζουμε ότι αυτό αποτελεί κίνητρο για τους παραγωγούς να εγκαταλείψουν το φοινικέλαιο ή να στραφούν σε πιο βιώσιμες μορφές παραγωγής», λέει ο Ρόλαντ Γκράμλινγκ από τη WWF της Γερμανίας. Εκτός από το συμβατικό φοινικέλαιο με όλες τις αρνητικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες που προκαλεί η παραγωγή του, υπάρχουν και άλλες εκδοχές του που λαμβάνουν υπόψη αυτές τις επιπτώσεις ή ακόμη και το βιολογικό φοινικέλαιο. Οι παραγωγοί του λαμβάνουν σχετική πιστοποίηση, που αποτελεί τεκμήριο ότι δεν χρησιμοποιούν συγκεκριμένα λιπάσματα, ότι οι συνθήκες εργασίας στις φυτείες είναι αξιοπρεπείς και ότι για την καλλιέργεια δεν εκχερσώνονται δασικές εκτάσεις.
«Η ιδέα είναι καλή, ωστόσο είναι δύσκολο να τιμωρούνται οι παραβάσεις», επισημαίνει η βιολόγος Μάικε Φόρστερ, τονίζοντας ότι θα πρέπει να υπάρχουν κανόνες και κυρώσεις. Όπως υπογραμμίζει τα «παραθυράκια» παραβιάσεων είναι πολύ μεγάλα, καθώς ακόμη και σε ορισμένες φυτείες παραγωγής βιολογικού φοινικελαίου έχει παρατηρηθεί ότι δεν τηρούνται οι καθορισμένες προδιαγραφές. Να σημειωθεί ότι η νέα οδηγία της ΕΕ για τις ετικέτες δεν αφορά μόνο το φοινικέλαιο. Στο εξής θα πρέπει να αναγράφονται με ακρίβεια και τα αλλεργιογόνα, ενώ ορίζεται ότι η λίστα των συστατικών θα πρέπει να είναι πιο ευανάγνωστη.
Σύμφωνα με το American Palm Oil Council, η χρήση του φοινικέλαιου τοποθετείται 5000 χρόνια πριν. Τα οφέλη του για την υγεία είναι πολυάριθμα και συνεχώς ανακαλύπτονται νέα. Είναι πλέον μια βασική καλλιέργεια και σύμφωνα με τη Δρ Betty Kamen, είναι το δεύτερο πιο κοινό φυτικό έλαιο που παράγεται σε όλο τον κόσμο με ιδιαίτερες ιδιότητες τόσο για το σώμα, όσο και για τα μαλλιά. Αρκεί να παράγεται με βιολογικούς – οργανικούς τρόπους κι όχι βιομηχανοποιημένους.
Τα φυτικά έλαια είναι σημαντικά για τον ανθρώπινο οργανισμό και ειδικότερα για την λειτουργία του εγκεφάλου, του νευρικού συστήματος και του μεταβολισμού, καθώς το σώμα δεν μπορεί να παράγει μόνο του τα απαραίτητα λιπαρά οξέα. Ο όρος φυτικά έλαια παραπέμπει κατά κανόνα σε ελαιόλαδο. Λίγοι γνωρίζουν ότι κάτω από αυτήν την ονομασία μπορεί να κρύβεται το κραμβέλαιο, το λινέλαιο και το φοινικέλαιο. Αυτό παράγεται από τον καρπό του ελαιοφοίνικα.
Αντιγήρανση: Το φοινικέλαιο περιέχει τις τοκοτριενόλες, οι οποίες είναι μέλη της οικογένειας της βιταμίνης Ε. Η κοινή μορφή της βιταμίνης Ε, η τοκοφερόλη, έχει χρησιμοποιηθεί από καιρό για τη θεραπεία πολλών παθήσεων του δέρματος και βρίσκεται σε πολλά προϊόντα αντι-γήρανσης. Η βιταμίνη Ε είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό που βοηθά το δέρμα να καταπολεμήσει τις ελεύθερες ρίζες, καθώς βλάπτουν το δέρμα και προκαλούν λεπτές γραμμές και ρυτίδες. Η Δρ Betty Kamen επιβεβαιώνει ότι οι τοκοτριενόλες έχουν αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικές στην πρόληψη της γήρανσης και τις ζημιές από τις ελεύθερες ρίζες. Ανακατέψτε το βούτυρο φοίνικα με μαύρη ζάχαρη και κάντε πίλινγκ σε καθαρό δέρμα εκτός από το πρόσωπο. Το βούτυρο φοίνικα θα το βρείτε σε καταστήματα βιολογικών τροφών.
Καθαρισμός και ενυδάτωση: Το φοινικέλαιο βρίσκεται σε σαμπουάν, μαλακτικά, σαπούνια, λοσιόν, κρέμες κ. ά. Αποτελεί βασικό συστατικό σε σαμπουάν και σαπούνια χάρη στην ικανότητά του να αφαιρεί τη λιπαρότητα και τη βρωμιά από τα μαλλιά και το δέρμα. Σε σαμπουάν και μαλακτικά, παρέχει επίσης έναν παράγοντα ενυδάτωσης. Παράλληλα, προστίθεται σε προϊόντα φροντίδας του δέρματος, όχι μόνο για τις αντιγηραντικές ιδιότητές του, αλλά και επειδή προσφέρει βαθιά ενυδάτωση κάνοντας το δέρμα απαλό και εύπλαστο.
Υγιή μαλλιά: Η καλύτερη περιποίηση για τα μαλλιά και το δέρμα σας είναι η υγιεινή διατροφή και η κατανάλωση άφθονου νερού. Τα μαλλιά απαιτούν ειδικές λιποδιαλυτές βιταμίνες Α για τη θρέψη των ριζών και του τριχωτού της κεφαλής. Το κόκκινο φοινικέλαιο δεν περιέχει μόνο πολύ υψηλή περιεκτικότητα βιταμίνης Ε, αλλά επίσης καιβ-καροτένιου. Όταν καταναλώνεται, το β-καροτένιο μετατρέπεται από τον οργανισμό σε βιταμίνη Α.
Η καλύτερη θεραπεία που μπορείς να κάνεις μόνη σου στο σπίτι για γερά μαλλιά, να εξαφανιστεί η ψαλίδα η πυτιρίτιδα και να αποκτήσουν απίστευτη λάμψη είναι το Φοινικέλαιο! -Αρχικά να ξέρεις ότι το βιολογικό – οργανικό φοινικέλαιο θα το βρεις σε στερεή μορφή και χρειάζεσαι ελάχιστη ποσότητα για τη θεραπεία. -Σε στεγνά μαλλιά, άπλωσε το φοινικέλαιο από τη μέση της τρίχας προς τα κάτω, δίνοντας περισσότερη έμφαση στις άκρες. -Τύλιξε τα μαλλιά σου με μια πετσέτα εμποτισμένη με καυτό νερό και άφησε τη για 30 λεπτά έως 1 ώρα. -Ξέβγαλε τα μαλλιά σου βάζοντας πρώτα σαμπουάν στα μαλλιά και μετά ρίχνοντας νερό κάνε σαπουνάδα για να καθαρίσουν. -Θα δεις τρομερή διαφορά στα μαλλιά σου από την 1η κι όλας εφαρμογή!
Καταπολεμά τον καρκίνο και τον εκφυλισμό των κυττάρων: Τα λιπίδια στο δέρμα μας μπορεί να καταστραφούν ή να οξειδωθούν από την έκθεση στο όζον με αποτέλεσμα τη δημιουργία ελευθέρων ριζών στο δέρμα. Διαπιστώθηκε ότι το φοινικέλαιο μπορεί να καταπολεμήσει τις ελεύθερες ρίζες. Η οξείδωση των λιπιδίων έχει αποδειχθεί ότι είναι μια υποκείμενη αιτία πολλών ασθενειών του δέρματος, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου.
![]()
![]()
Το πρόβλημα όχι με το φοινικέλαιο, αλλά με τα πανουκλιασμένα ανθρώπινα ζώα.
Το φοινικέλαιο το συναντά κανείς παντού, από σαπούνια μέχρι σούπες. Αν και προωθείται ως δήθεν εναλλακτικό καύσιμο και υγιεινό μαγειρικό λάδι επειδή δεν περιέχει τρανς λιπαρά, αυτό το ευρέως διαδεδομένο (στην βιολογική του κατάσταση ωφέλιμο κι υγιεινό) λάδι με την καταστροφική, βιομηχανοποιημένη κι εκφυλισμένη παρασκευή του, καταστρέφει οικοσυστήματα και οδηγεί ζώα στην εξαφάνιση. Οχι το έλαιο φυσικά, αλλά τα παρασιτικά πανουκλιασμένα ανθρώπινα ζώα των “πολιτισμένων” κρατών.
Αν δει κανείς το Βόρνεο από ψηλά, μπορεί να πάρει μία ιδέα για το πώς με την δικαιολογία της παραγωγής τουφοινικέλαιου, οι παρασιτικοί έχουν εκφυλίσει κι αλλάξει τόσο την παγκόσμια οικονομία αλλά και το τοπίο. Αυτό το τεράστιο τροπικό νησί – που ανήκει στο Μπρουνέι, στην Ινδονησία, και στην Μαλαισία – έχει καταστραφεί τόσο ανελέητα από τις πυρκαγιές, τις μπουλντόζες και το κόψιμο των δασών για χάρη της βιομηχανίας παραγωγής φοινικέλαιου που πλέον τα αχανή τροπικά δάση έχουν μετατραπεί σε τακτοποιημένες σειρές φοινικόδεντρων.
Κοντά στις ακτές, ο αέρας είναι μονίμως γεμάτος από ένα καυστικό νέφος καθώς η βιοποικιλία των ελών καταστρέφεται με φωτιά προκειμένου να δώσει τόπο σε περισσότερα φοινικόδεντρα, με αποτέλεσμα την απελευθέρωση τεράστιων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα. Την ίδια στιγμή, ο ποταμός Kinabatangan, (εικ. πάνω) που στο παρελθόν κυλούσε καθαρός και κρυστάλλινος, τώρα έχει μετατραπεί σε ένα καφετί οχετό ρύπανσης καθώς μεταφέρει ατελείωτους όγκους από μπάζα που αποβάλλονται από τις φυτείες φοινικόδεντρων για να καταλήξουν στη θάλασσα.
Κι αυτή η εικόνα είναι μόνο η επιφάνεια που μπορεί να δει κανείς από ψηλά. Κατά μήκος του ποταμού Kinabatang (που φτάνει τα 560 χιλιόμετρα) υπάρχει ένα πλούσιο οικοσύστημα από ζώα (ουρακοτάγκους, πιθήκους με προβοσκίδα, πυγμαίους ελέφαντες, βίδρες, γουρούνια, και κροκόδειλους, για να μην αναφέρουμε και τα 90 είδη ψαριών που έχουν για σπίτι τους το μολυσμένο ποτάμι. Κάθε ένα από αυτά τα ζώα επηρεάζεται από την απώλεια του οικοσυστήματος και την περιβαλλοντική καταστροφή που προκαλείται από την συνεχόμενη κοπή δέντρων, καλλιέργεια φοινικόδεντρων και την παραγωγή επεξεργασμένου φοινικέλαιου, χωρίς κανένα ώφελος για τον άνθρωπο.
Αυτό που κάνει την κατάσταση ακόμη χειρότερη, είναι ότι η αποψίλωση του δάσους για να προχωρήσει η παραγωγή φοινικέλαιου, επιτρέπει σε λαθροκυνηγούς και λαθρεμπόρους να έχουν πρόσβαση για πρώτη φορά σε μέρη που ήταν εκτός της εμβέλειάς τους. Και άλλα μέρη στον πλανήτη όπως κάποια κομμάτια της Ινδονησίας, το νησί Σουμάτρα, καθώς και η Κολομβία, η Παπούα Νέα Γουινέα, και μεγάλο μέρος της Μαλαισίας βρίσκονται στο έλεος της βιομηχανίας του φοινικέλαιου. Τα φοινικόδεντρα μπορούν να καλλιεργηθούν οπουδήποτε υπάρχει υψηλή θερμοκρασία και συχνή βροχόπτωση, πράγμα που σημαίνει πως ευαίσθητες περιοχές κατά μήκος της τροπικής ζώνης βρίσκονται τώρα στο στόχαστρο της καταστροφής.
Το επεξεργασμένο βιομηχανοποιημένο φοινικέλαιο (κι όχι το βιολογικό – οργανικό) αποτελεί μία τεράστια πηγή κερδών, καθώς παράγεται από 42 χώρες, με την Ινδονησία και την Μαλαισία να παράγουν το 90% της παγκόσμιας αγοράς. Άλλοι μεγαλοπαραγωγοί φοινικέλαιου είναι η Ταϋλάνδη, η Καμπόντια και η Νιγηρία. Σύμφωνα με το Αμερικανικό Υπουργείο Γεωργίας, η παγκόσμια παραγωγή φοινικέλαιου υπολογίζεται στους 50.6 εκατομμύρια τόνους το χρόνο – και συνεχώς αυξάνεται. Το φοινικέλαιο έχει παρεισφρήσει πλέον σε μία απίστευτα μεγάλη ποικιλία προϊόντων της καθημερινότητά μας, από μαργαρίνες μέχρι απορρυπαντικά και καλλυντικά.
Eκτιμάται ότι κάτι λιγότερο από τα μισά προϊόντα οικιακής χρήσης κατασκευάζονται με συστατικά φοινικέλαιου. Η μεγάλη ώθηση στο εμπόριο φοινικέλαιου δόθηκε το 2006, όταν η αμερικανική κυβέρνηση απαίτησε να αναγράφεται στα προϊόντα η ποσότητα τρανς λιπαρών καθώς προκαλούν καρδιολογικά προβλήματα. Πολλές εταιρίες άρχισαν να χρησιμοποιούν φοινικέλαιο καθώς δεν διαθέτει τρανς λιπαρά (στην βιολογική του κατάσταση κι όχι στην εκφυλισμένη). Το φοινικέλαιο χρησιμοποιείται επίσης ως βιοκαύσιμο, πράγμα που ώθησε σε ακόμη μεγαλύτερη ζήτηση. Όλα αυτά οδηγούν στην απορία, πρέπει τελικά να καταναλώνουμε φοινικέλαιο; Φυσικά και πρέπει να καταναλώνουμε φοινικέλαιο, αλλά με απόλυτο έλεγχο της πηγής του, όπως σε όλα τα τρόφιμα άλλωστε, αν θέλουμε καλή υγεία σωματική και ψυχική.
Η άγρια ζωή στο περιθώριο στο όνομα του τυφλού κέρδους
Γνωστοί για το κόκκινό τρίχωμά τους και τα μοναδικά εκφραστικά πρόσωπά τους, οι ουρακοτάγκοι κάποτε ζούσαν από τα βόρεια της Κίνας μέχρι το νοτιότερο νησί της Ινδονησίας. Ο πληθυσμός τους μειώθηκε τόσο δραματικά λόγω της παράνομης υλοτομίας, της βιομηχανίας των ζωολογικών κήπων και το παράνομο εμπόριο ζώων, που σήμερα τους συναντά κανείς μόνο στο Βόρνεο και στη γειτονική Σουμάτρα, να ζουν σε αποκομμένες ομάδες στα δάση που σιγά σιγά εξαφανίζονται. «Η μαζική παραγωγή φοινικέλαιου αφανίζει τον βιότοπό τους», λέει η Hollis Burbank-Hammarlund του Διεθνούς Ιδρύματος για τη Διάσωση των Ουρακοτάγκων. «Το μέρος που ζούνε, που φωλιάζουν, που αναπαράγονται- μετατρέπεται σε γιγάντιες φυτείες.»
Αυτά τα υπέροχα πλάσματα, όχι μόνο χάνουν το σπίτι τους, αλλά οδηγημένα από την πείνα, ψάχνουν τροφή στις φυτείες με αποτέλεσμα να αιχμαλωτίζονται ως επιβλαβή για τη γεωργία. Οι εργάτες κάποιες φορές προσπαθούν να τα τρομάξουν για να φύγουν μακριά, αλλά υπάρχουν και πιο άγριες περιπτώσεις, λέει η Hollis Burbank-Hammarlund. «Τους χτυπούν, τους ακρωτηριάζουν με ματσέτες, τους πετούν καυτό λάδι, τους καίνε. Είναι φρικτό. Συχνά οι μητέρες θανατώνονται κοντά ή μέσα στις φυτείες και τα μωρά τους πωλούνται παρανόμως ως κατοικίδια. Όλο αυτό είναι παράνομο, αλλά συμβαίνει.»
Υπήρχαν φήμες ότι οι ίδιες οι εταιρίες παραγωγής φοινικέλαιου έδιναν αμοιβή στους εργάτες των φυτειών για κάθε νεκρό ουρακοτάγκο, φήμες που τελικά αποδείχθηκαν τραγικά αληθινές όταν το 2011 εργάτες συνελήφθησαν για τη θανάτωση τουλάχιστον 20 πιθήκων, και οι δύο καταδικάστηκαν σε οκτώ μήνες φυλάκισης ενώ οι υπεύθυνοι που έδωσαν τη διαταγή για τις δολοφονίες πλήρωσαν πρόστιμο 2.300 ευρώ, ασήμαντο ποσό αν σκεφτούμε τα κέρδη τους. Ακόμη πιο τραγική είναι η πρακτική της αποψίλωσης με φωτιά που όχι μόνο σκοτώνει ουρακοτάγκους αλλά οι εταιρίες παραγωγής φοινικέλαιου κατηγορούνται ότι έχουν αναγκάσει τα ζώα που προσπαθούν να σωθούν να ξαναμπούν στις φλόγες. Μετά από όλα αυτά, μία πρόσφατη μελέτη εκτιμά ότι από τους 50.000 εναπομείναντες ουρακοτάγκους, περισσότεροι από 2.500 θανατώνονται κάθε χρόνο σε επεισόδια σχετικά με την παραγωγή επεξεργασμένου φοινικέλαιου.
Παρομοίως, έχοντας μεγάλη όρεξη για τα φρούτα των φοινικόδεντρων και οι ελέφαντες της Σουμάτρα θεωρούνται επιβλαβείς για τις φυτείες κι έτσι πέφτουν θύματα δηλητηρίασης από τους εργάτες. Λιγότερα από 3.000 από αυτά τα παχύδερμα παραμένουν στη φύση. Άσχημη η τύχη και για τις τίγρεις της Σουμάτρα που βρίσκονται υπό εξαφάνιση (μόνο 400 παραμένουν στη φύση), οι οποίες βασίζονται στην ύπαρξη πυκνής βλάστησης για την επιβίωσή τους. Το ταπίρ της Μαλαισίας, ένα είδος που προσφάτως ανακαλύφθηκε, εξαφανίζεται όσο γρήγορα αφανίζονται και τα τροπικά δάση, ενώ την ίδια μοίρα έχουν και τα αγριογούρουνα, οι ρινόκεροι και αρκούδες τις περιοχής.
Τα ανθρώπινα δικαιώματα στα αζήτητα
Αναφορές από όλο τον κόσμο σκιαγραφούν μία πολύ ανησυχητική εικόνα για την επέκταση του εμπορίου εκφυλισμένου φοινικέλαιου, με διαμάχες για τη διεκδίκηση γης, βίαιες συγκρούσεις ακόμα και δολοφονίες στο όνομα των «βαρόνων» του φοινικόλαδου. […] Άπληστες κυβερνήσεις παραχωρούν εκατομμύρια στρεμμάτων στην Ινδονησία, στη Μαλαισία και αλλού, σε πολυεθνικές που αφού αποκτήσουν τη γη, εκδιώκουν τις τοπικές κοινότητες. Πρόκειται για δεκάδες εκατομμύρια ιθαγενών που έχουν εθιμοτυπικά δικαιώματα στη γη αλλά χωρίς νομική κάλυψη. Στην κυριολεξία χάνουν το μέλλον κάτω από τα πόδια τους.
Εμπλεκόμενες στην αμφισβητούμενη βιομηχανία βρίσκονται κάποιες εταιρίες «γίγαντες» όπως η Archer Daniels Midland, η Cargill και η Monsanto, οι οποίες έχουν κληθεί επανειλημμένα να δώσουν απαντήσεις σχετικά με τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που σημειώνονται στις φυτείες που διαθέτουν. Ένα από τα πιο ενδεικτικά παραδείγματα είναι το επεισόδιο που συνέβη το 2011, όταν η ινδονησιακή αστυνομία κατηγορήθηκε πως υπέγραψε συμβόλαιο με την εταιρία Wilmar – μία από τις μεγαλύτερες εταιρίες επεξεργασίας φοινικέλαιου και προμηθευτής της Cargill – για να εκδιώξει υπό την απειλή όπλων από τα σπίτια τους 83 οικογένειες από τρεις διαφορετικούς καταυλισμούς στη Σουμάτρα, και στη συνέχεια να ισοπεδώσει τις κατοικίες.
Η Laurel Sutherlin, εκπρόσωπος του δικτύου Rainforest Action, της πιο δραστήριας οργάνωσης ενάντια στο φοινικέλαιο, λέει πως «σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για ανθρώπους που έχουν ζήσει σε αυτό τον τόπο για πολλές γενιές, σεβόμενοι το περιβάλλον και ασκώντας βιώσιμες καλλιέργειες. Ξαφνικά, χωρίς να έχουν δικαίωμα να εκφράσουν την άποψή τους, βρίσκονται απέναντι από μπουλντόζες. Αν διαμαρτυρηθούν, έρχονται αντιμέτωποι με ειδικές δυνάμεις καταστολής.»
Ο Amadeo Payla, ένας αγρότης από τις Φιλιππίνες, δεν πρόλαβε καν να διαμαρτυρηθεί. «Οι φύλακες ήρθαν μία μέρα και με σημάδεψαν με τα όπλα τους», λέει. «Τους έβλεπα ανήμπορος, να ψεκάζουν τις μπανανιές μου και τις φοινικιές μου με χημικά, ώστε να ξεραθούν. Ξερίζωσαν όλα τα φυτά κάσαβας που είχα. Στη συνέχεια ισοπέδωσαν με μία μπλουντόζα ένα κομμάτι της γης μου για να κάνουν χώρο για τη φυτεία φοινικέλαιου.» Τέτοιες συγκρούσεις παραβιάζουν ανθρώπινα δικαιώματα των τοπικών κοινοτήτων που έχουν αναγνωριστεί με Διεθνή Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών συγκεκριμένα για τους ιθαγενείς πληθυσμούς. Άτομα σαν τον Payla, λένε πως δεν ήξεραν τίποτα για τη δημιουργία φυτείας φοινικόδεντρων μέχρι που είδαν τις μπουλντόζες να πλησιάζουν.
Χωρίς να διαθέτουν επίσημους τίτλους ιδιοκτησίας για τη γη τους, οι τοπικές κοινότητες βρίσκονται συχνά χωρίς επιλογή παρά να αποδεχθούν την καλλιέργεια φοινικόδεντρων. Ακόμη πιο τρομακτικές είναι οι ιστορίες μειδιωτικούς δολοφόνους που πληρώνονται από τις μεγαλοεταιρίες, για να κάνουν επιδρομές σε χωριά και να δολοφονήσουν ιθαγενείς που αρνούνται να παραχωρήσουν τη γη τους. Οργανισμοί για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ειδησεογραφικά πρακτορεία έχουν πρόσφατα αναφέρει τέτοιες δολοφονίες στην Καμπόντια, στη Γουατεμάλα, στην Ονδούρα, στην Ινδονησία και στις Φιλιππίνες. Ο Rahmat Ajiguna, συμμετέχων το 2012 σε αποστολή έρευνας για τις αρπαγές γης, λέει ότι το 2011, οι επίσημες αρχές της Ινδονησίας δολοφόνησαν 22 ανθρώπους που βρίσκονταν σε αντίθεση με τις εταιρίες παραγωγής φοινικέλαιου. «Όταν αντιστάθηκαν, δολοφονήθηκαν.»
Η Ινδονησία, όντως ήδη ο μεγαλύτερος παραγωγός φοινικέλαιου στον κόσμο, σχεδιάζει να διπλασιάσει την παραγωγή τα επόμενα χρόνια σε 47 εκατομμύρια τόνους, ή στο 80% της παγκόσμιας αγοράς. Οι οργανισμοί που παρακολουθούν το θέμα λένε πως η κυριαρχία της χώρας πάνω στο εμπόριο φοινικέλαιου έχει οδηγήσει όχι μόνο σε βία, αλλά και σε συνθήκες δουλείας. Πράγματι, το αμερικανικό Υπουργείο Εργασίας συμπεριλαμβάνει πλέον το φοινικέλαιο της Ινδονησίας και της Μαλαισίας στη λίστα με «προϊόντα που παράγονται σε συνθήκες παιδικής εργασίας ή εξαναγκαστικής εργασίας (οτιδήποτε κατασκευάζεται από άτομα κάτω των 15 ετών, ή από οποιονδήποτε εργάζεται υπό την απειλή τιμωρίας).
Το δίκτυο RAN (Rainforest Action Network) κατέγραψε δύο ιστορίες χωρικών από τη Σουμάτρα, 14 και 21 ετών, που προσκαλέστηκαν σε μία φυτεία στην Ινδονησία από εκπρόσωπο της εταιρίας παραγωγής φοινικέλαιου Kuala Lumpur Kepong, με την υπόσχεση καλής εργασίας. Αν’ αυτού, βρέθηκαν να ψεκάζουν λιπάσματα χωρίς καμία προστασία από τα χημικά και κρατούνταν αιχμάλωτοι τη νύχτα σε ένα στρατόπεδο εργασίας με φρουρούς. Οι δύο κατάφεραν να δραπετεύσουν μετά από δύο μήνες χωρίς πληρωμή. Ήταν ακόμη ένα πλήγμα για την Cargill – την εταιρία με τη μεγαλύτερη εισαγωγή φοινικέλαιου στις ΗΠΑ – αφού η εταιρία KKK είναι μία από τους προμηθευτές της.
Οικολογική καταστροφή
Υπάρχει μία αδιαμφισβήτητη σύνδεση μεταξύ της παραγωγής φοινικέλαιου και πλήθους περιβαλλοντικών συνεπειών. Η βιομηχανία αυτή χρησιμοποιεί απεριόριστα τοξικά λιπάσματα και χημικά – περίπου 25 διαφορετικά είδη μικροβιοκτόνων φυτοφαρμάκων, καθώς και χημικά για την εξόντωση εντόμων και ζώων. Η χρήση αυτή έχει ως συνέπεια την μόλυνση του χώματος, του νερού και των καρπών, ενώ τόνοι απορριμμάτων από την επεξεργασία του λαδιού καταλήγουν σε ποτάμια και στο χώμα.
Πρόσθετα, με την καύση των δασών ώστε να δημιουργηθούν εκτάσεις για τις φυτείες φοινικόδεντρων, οι κάτοικοι στα χωριά και τις γειτονικές κοινότητες πνίγονται από τον πυκνό καπνό και κυκλοφορούν με μάσκες. […] Παρά την διεθνή συμφωνία που απαγορεύει την καύση δασών στην περιοχή, οι εταιρίες παραγωγής φοινικέλαιου έκαιγαν ανεξέλεγκτα καθ’ όλη τη διάρκεια του 2012, απελευθερώνοντας εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Το 2007, η τρέλα με το φοινικέλαιο, έκανε την Ινδονησία την τρίτη χειρότερη χώρα στην παραγωγή αερίων του θερμοκηπου στον κόσμο (μετά τις ΗΠΑ και την Κίνα), και η χώρα παραμένει στις 20 χειρότερες χώρες μέχρι σήμερα.
@Mark Hawthorne Veg News / 2013
Δείτε κι εδώ: https://en.wikipedia.org/wiki/Palm_oil
![]()
![]()
![]()
![]()
![]()
![]()
Φυτείες ελαιοφοινίκων παίρνουν συχνά τη θέση παρθένων τροπικών δασών. Έτσι ο καταναλωτής εν αγνοία του ενισχύει την πρακτική της εκχέρσωσης δασικών εκτάσεων, απειλώντας έτσι είδη ζώων που απειλούνται με εξαφάνιση καθώς καταστρέφεται το φυσικό τους περιβάλλον. Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Πρίνστον απέδειξαν ότι περισσότερες από τις μισές φυτείες ελαιοφοινίκων στην Ινδονησία και τη Μαλαισία δημιουργήθηκαν σε περιοχές που καλύπτονταν προηγουμένως από παρθένο δάσος.
![]()
![]()
![]()
πηγή
Το φοινικέλαιοείναι ένα βρώσιμο φυτικό λάδι που εξάγεται από τον καρπό του φοινικόδεντρου Elaeis guineensis. Χρησιμοποιείται ως τρόφιμο πάνω από 5000 χρόνια και παράγεται κατά κύριο λόγο στην Αφρική και τη Νοτιοανατολική Ασία, καθώς και σε περιοχές της Νότιας Αμερικής με πολύ χαμηλό κόστος παραγωγής και μεγάλη αποδοτικότητα καλλιεργειών (ένα εκτάριο καλλιέργειας αποδίδει 6 φορές περισσότερο λάδι απ’ ότι η ίδια ποσότητα ελαιοκράμβης). Η αυξανόμενη χρήση του στη βιομηχανία τροφίμων (στην επεξεργασμένη του μορφή) οφείλεται στο χαμηλό του κόστος, τις πολλαπλές του χρήσεις και την υψηλή του ανθεκτικότητα απέναντι στις ακραίες θερμοκρασίες και κυρίως στην οξείδωση κατά το τηγάνισμα. Από το 2007 και πλέον, το φοινικέλαιο καταλαμβάνει την πρώτη θέση στην παραγωγή φυτικών ελαίων παγκοσμίως. Η κατανάλωση του φοινικέλαιου αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο και τα στοιχεία της WWF δείχνουν ότι, από τα 50 εκατομμύρια τόνους το 2011, θα φτάσει τα 77 εκατομμύρια τόνους το 2050.
Το φοινικέλαιο χρησιμοποιείται παγκοσμίως ως μαγειρικό λάδι, με τη μορφή μαργαρίνης καθώς και στη ζαχαροπλαστική. Ένα στα 10 προϊόντα που συναντάμε στα ράφια των σούπερ μάρκετ της Ευρώπης (και μερικές φορές έως 5 στα 10 προϊόντα, ανάλογα με τη χώρα) έχει παρασκευαστεί με φοινικέλαιο: μπισκότα, σοκολάτες, κέικ, πατατάκια, παγωτά, μαργαρίνες, μαγιονέζες, είναι μερικές μόνο από τις τροφές που περιέχουν το επίμαχο λάδι, παράγωγα του οποίου χρησιμοποιούνται επίσης σε καλλυντικά, σαπούνια και απορρυπαντικά. Οι παρασκευαστές τροφίμων επιλέγουν το φοινικέλαιο λόγω της ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του, καθώς απαιτεί μικρή έως καθόλου υδρογόνωση και παρατείνει το χρόνο ζωής των προϊόντων. Για να έχουν τέτοια πλεονεκτήματα άλλα φυτικά έλαια, όπως το ηλιέλαιο ή το σπορέλαιο, απαιτείται μεγαλύτερο κόστος και περισσότερη επεξεργασία.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η χαμηλή τιμή και οι ιδιότητές του καθιστούν το φοινικέλαιο ιδιαίτερα ελκυστικό και δημοφιλές στην επεξεργασία τροφίμων, εντούτοις εδώ και δύο δεκαετίες έχει προκληθεί πολύς θόρυβος και διαμάχη γύρω από αυτό το φυτικό έλαιο. Οι μεγαλύτεροι προβληματισμοί εκφράζονται για τις επιπτώσεις του στην υγεία αλλά και στο περιβάλλον. Η σύνθεση του φοινικέλαιου μοιάζει περισσότερο με εκείνη του ζωικού λίπους παρά με τη σύνθεση του φυτικού ελαίου καθώς περιέχει κορεσμένο λίπος σε ποσοστό περίπου 48%.
Περιέχει, επίσης, και υψηλό ποσοστό του μονοακόρεστου ελαϊκού οξέος (37%). Ισχυροί επιστημονικοί φορείς της Ευρώπης και των ΗΠΑ, όπως το Κέντρο Επιστήμης για το Δημόσιο Συμφέρον (Center for Science in the Public Interest) τονίζουν ότι, με βάση τις μετα-αναλύσεις, η υπερβολική πρόσληψη παλμιτικού οξέος (το βασικό κορεσμένο λίπος στο φοινικέλαιο) συμβάλλει στις καρδιοπάθειες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, το ινστιτούτο “The National Heart, Lung and Blood Institute”, καθώς και άλλες διεθνείς υγειονομικές αρχές πιέζουν για την ελάττωση της κατανάλωσης φοινικέλαιου, δηλώνοντας ότι υπάρχουν πειστικά στοιχεία περί αυξημένου κινδύνου ανάπτυξης καρδιαγγειακών παθήσεων. Μάλιστα, τo ινστιτούτο “National Institute of Health” του υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ συμπέρανε το 2006 ότι το φοινικέλαιο δεν είναι ένα ασφαλές υποκατάστατο για τα τρανς λιπαρά (μερικώς υδρογονωμένα λίπη) που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία τροφίμων καθώς έχει την ίδια επιβλαβή επίδραση στα επίπεδα της LDL χοληστερόλης και της απολιποπρωτεΐνης Β.
Ωστόσο, υπάρχει και ο αντίλογος των οπαδών του προϊόντος, που το θεωρούν μια καλή εναλλακτική λύση σε σχέση με τα επικίνδυνα τρανς – λιπαρά και επικαλούνται μελέτες σύμφωνα με τις οποίες το φοινικέλαιο, αν και έχει υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά, δεν αυξάνει τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης (LDL) στο αίμα, χωρίς ωστόσο να εξετάζουν τις συνολικές επιπτώσεις στην καρδιαγγειακή λειτουργία. Επίσης, ναι μεν το φοινικέλαιο είναι πλούσιο σε κορεσμένο λίπος, αλλά περιέχει και σε ποσοστό 40% το μονοακόρεστο ελαϊκό οξύ και είναι ευρέως γνωστό ότι οι Μεσογειακοί πληθυσμοί που καταναλώνουν υψηλές ποσότητες ελαιολάδου (υψηλή περιεκτικότητα σε ελαϊκό οξύ) έχουν χαμηλά επίπεδα θνησιμότητας από καρδιοπάθειες.
Επιπρόσθετα, το φοινικέλαιο είναι πλούσιο σε ισχυρά αντιοξειδωτικά καροτενοειδή (εξού και το χαρακτηριστικό σκούρο κόκκινο χρώμα του), όπως το α- και β-καροτένιο, το λυκοπένιο και τουλάχιστον 10 ακόμα καροτένια, ενώ παράλληλα το αντιοξειδωτικό του «δυναμικό» περιλαμβάνει τοκοφερόλες, τοκοτριενόλες (είδη Βιταμίνης Ε) και συνένζυμο Q10. Ωστόσο, αν και αναγνωρίζονται τα οφέλη που μπορεί το φοινικέλαιο να έχει για την υγεία, εντούτοις είναι δεδομένο ότι στον καταναλωτή δύσκολα φτάνει φοινικέλαιο που δεν έχει υποστεί έντονη επεξεργασία. Αποτέλεσμα της επεξεργασίας είναι η απώλεια πολλών από τα θρεπτικά συστατικά που ενυπάρχουν φυσιολογικά στο έλαιο ενώ επιβαρύνεται και η διαδικασία της πέψης του. Άλλωστε, το φοινικέλαιο δεν πρέπει να επαναχρησιμοποιείται μετά από ένα τηγάνισμα, καθώς έχει βρεθεί ότι υπάρχει απώλεια των καροτενοειδών του σε ποσοστό άνω του 70%.
Πέρα, όμως, από την αντιπαράθεση για την κατανάλωση του φοινικέλαιου, η ίδια η καλλιέργεια του φοινικόδεντρου τείνει να εξελιχθεί σε οικολογικό εφιάλτη. Η παραγωγή του φοινικέλαιου καταγράφεται ως αιτία σημαντικής και συχνά μη αναστρέψιμης καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος. Η αυξημένη ζήτηση έχει οδηγήσει στην αποψίλωση τροπικών δασών, ώστε να δημιουργηθούν οι εκτάσεις για μονοκαλλιέργειες φοίνικα. Αποτέλεσμα είναι η καταστροφή οικοσυστημάτων με τρομακτικούς ρυθμούς και είδη όπως ο ουραγκουτάγκος και η τίγρη της Σουμάτρας απειλούνται με εξαφάνιση. Παράλληλα, τεράστιες εκτάσεις γης αποξηραίνονται ή καίγονται προκειμένου να επεκταθούν οι φυτείες φοίνικα. Έτσι, μεγάλες ποσότητες άνθρακα απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα και συμβάλλουν στην επιδείνωση του φαινόμενου του θερμοκηπίου. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως η Greenpeace, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την οικολογική επιβάρυνση από τις καλλιέργειες φοίνικα.
Από τα παραπάνω στοιχεία καθίστανται σαφείς οι λόγοι που οι απόψεις για το φοινικέλαιο διίστανται. Πάντως, αν και πρόκειται για ένα έλαιο που έχει τα υπέρ του επιχειρήματα, οι επιβλαβείς του δράσεις και ο σχετικός οικολογικός προβληματισμός, καθώς και η επιμονή των επίσημων φορέων για προσοχή στην κατανάλωσή του πρέπει να αποτελέσουν και το πιο βασικό κριτήριο για τον καταναλωτή.
Dr. Λάμπρος Β. Μελίστας
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, PhD, MSc
Διδάκτωρ Χαροκόπειου Πανεπιστημίου
Το βιολογικό – οργανικό φοινικέλαιο κάνει θαύματα! Αλλά …
Συσκευασίες από έτοιμες σούπες, κατεψυγμένες πίτσες, σοκολάτες, κραγιόν, σαμπουάν και άλλα προϊόντα «έκρυβαν» μέχρι πρότινος καλά το φοινικέλαιο που περιείχαν. Μία γενική αναφορά τους ως «φυτικά λίπη» ή «φυτικά έλαια» αρκούσε στον πίνακα των συστατικών. Τα φυτικά έλαια είναι σημαντικά για τον ανθρώπινο οργανισμό και ειδικότερα για την λειτουργία του εγκεφάλου, του νευρικού συστήματος και του μεταβολισμού, καθώς το σώμα δεν μπορεί να παράγει μόνο του τα απαραίτητα λιπαρά οξέα.
Σε κάθε περίπτωση οι καταναλωτές δεν ήταν σε πολλές περιπτώσεις σε θέση να διευκρινίσουν ποια προϊόντα περιέχουν φοινικέλαιο. Άλλωστε ένα στα δύο προϊόντα των σούπερ μάρκετ περιέχουν ποσότητα φοινικελαίου, όπως εκτιμά η οικολογική οργάνωση WWF, ωστόσο σε ελάχιστες περιπτώσεις αναφέρεται στη λίστα των συστατικών. Αυτή η πρακτική αποτελεί παρελθόν από τις 13 Δεκεμβρίου, μετά την απόφαση της ΕΕ να αλλάξει τους κανονισμούς που αφορούν τις ετικέτες των τροφίμων. Στο εξής ο παραγωγός είναι υποχρεωμένος να αναγράφει τα φυτικά λίπη και έλαια με την ακριβή τους ονομασία.
Το μέτρο αποτελεί ελπιδοφόρο βήμα για πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις. «Ελπίζουμε ότι αυτό αποτελεί κίνητρο για τους παραγωγούς να εγκαταλείψουν το φοινικέλαιο ή να στραφούν σε πιο βιώσιμες μορφές παραγωγής», λέει ο Ρόλαντ Γκράμλινγκ από τη WWF της Γερμανίας. Εκτός από το συμβατικό φοινικέλαιο με όλες τις αρνητικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες που προκαλεί η παραγωγή του, υπάρχουν και άλλες εκδοχές του που λαμβάνουν υπόψη αυτές τις επιπτώσεις ή ακόμη και το βιολογικό φοινικέλαιο. Οι παραγωγοί του λαμβάνουν σχετική πιστοποίηση, που αποτελεί τεκμήριο ότι δεν χρησιμοποιούν συγκεκριμένα λιπάσματα, ότι οι συνθήκες εργασίας στις φυτείες είναι αξιοπρεπείς και ότι για την καλλιέργεια δεν εκχερσώνονται δασικές εκτάσεις.
«Η ιδέα είναι καλή, ωστόσο είναι δύσκολο να τιμωρούνται οι παραβάσεις», επισημαίνει η βιολόγος Μάικε Φόρστερ, τονίζοντας ότι θα πρέπει να υπάρχουν κανόνες και κυρώσεις. Όπως υπογραμμίζει τα «παραθυράκια» παραβιάσεων είναι πολύ μεγάλα, καθώς ακόμη και σε ορισμένες φυτείες παραγωγής βιολογικού φοινικελαίου έχει παρατηρηθεί ότι δεν τηρούνται οι καθορισμένες προδιαγραφές. Να σημειωθεί ότι η νέα οδηγία της ΕΕ για τις ετικέτες δεν αφορά μόνο το φοινικέλαιο. Στο εξής θα πρέπει να αναγράφονται με ακρίβεια και τα αλλεργιογόνα, ενώ ορίζεται ότι η λίστα των συστατικών θα πρέπει να είναι πιο ευανάγνωστη.
Σύμφωνα με το American Palm Oil Council, η χρήση του φοινικέλαιου τοποθετείται 5000 χρόνια πριν. Τα οφέλη του για την υγεία είναι πολυάριθμα και συνεχώς ανακαλύπτονται νέα. Είναι πλέον μια βασική καλλιέργεια και σύμφωνα με τη Δρ Betty Kamen, είναι το δεύτερο πιο κοινό φυτικό έλαιο που παράγεται σε όλο τον κόσμο με ιδιαίτερες ιδιότητες τόσο για το σώμα, όσο και για τα μαλλιά. Αρκεί να παράγεται με βιολογικούς – οργανικούς τρόπους κι όχι βιομηχανοποιημένους.
Τα φυτικά έλαια είναι σημαντικά για τον ανθρώπινο οργανισμό και ειδικότερα για την λειτουργία του εγκεφάλου, του νευρικού συστήματος και του μεταβολισμού, καθώς το σώμα δεν μπορεί να παράγει μόνο του τα απαραίτητα λιπαρά οξέα. Ο όρος φυτικά έλαια παραπέμπει κατά κανόνα σε ελαιόλαδο. Λίγοι γνωρίζουν ότι κάτω από αυτήν την ονομασία μπορεί να κρύβεται το κραμβέλαιο, το λινέλαιο και το φοινικέλαιο. Αυτό παράγεται από τον καρπό του ελαιοφοίνικα.
Αντιγήρανση: Το φοινικέλαιο περιέχει τις τοκοτριενόλες, οι οποίες είναι μέλη της οικογένειας της βιταμίνης Ε. Η κοινή μορφή της βιταμίνης Ε, η τοκοφερόλη, έχει χρησιμοποιηθεί από καιρό για τη θεραπεία πολλών παθήσεων του δέρματος και βρίσκεται σε πολλά προϊόντα αντι-γήρανσης. Η βιταμίνη Ε είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό που βοηθά το δέρμα να καταπολεμήσει τις ελεύθερες ρίζες, καθώς βλάπτουν το δέρμα και προκαλούν λεπτές γραμμές και ρυτίδες. Η Δρ Betty Kamen επιβεβαιώνει ότι οι τοκοτριενόλες έχουν αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικές στην πρόληψη της γήρανσης και τις ζημιές από τις ελεύθερες ρίζες. Ανακατέψτε το βούτυρο φοίνικα με μαύρη ζάχαρη και κάντε πίλινγκ σε καθαρό δέρμα εκτός από το πρόσωπο. Το βούτυρο φοίνικα θα το βρείτε σε καταστήματα βιολογικών τροφών.
Καθαρισμός και ενυδάτωση: Το φοινικέλαιο βρίσκεται σε σαμπουάν, μαλακτικά, σαπούνια, λοσιόν, κρέμες κ. ά. Αποτελεί βασικό συστατικό σε σαμπουάν και σαπούνια χάρη στην ικανότητά του να αφαιρεί τη λιπαρότητα και τη βρωμιά από τα μαλλιά και το δέρμα. Σε σαμπουάν και μαλακτικά, παρέχει επίσης έναν παράγοντα ενυδάτωσης. Παράλληλα, προστίθεται σε προϊόντα φροντίδας του δέρματος, όχι μόνο για τις αντιγηραντικές ιδιότητές του, αλλά και επειδή προσφέρει βαθιά ενυδάτωση κάνοντας το δέρμα απαλό και εύπλαστο.
Υγιή μαλλιά: Η καλύτερη περιποίηση για τα μαλλιά και το δέρμα σας είναι η υγιεινή διατροφή και η κατανάλωση άφθονου νερού. Τα μαλλιά απαιτούν ειδικές λιποδιαλυτές βιταμίνες Α για τη θρέψη των ριζών και του τριχωτού της κεφαλής. Το κόκκινο φοινικέλαιο δεν περιέχει μόνο πολύ υψηλή περιεκτικότητα βιταμίνης Ε, αλλά επίσης καιβ-καροτένιου. Όταν καταναλώνεται, το β-καροτένιο μετατρέπεται από τον οργανισμό σε βιταμίνη Α.
Η καλύτερη θεραπεία που μπορείς να κάνεις μόνη σου στο σπίτι για γερά μαλλιά, να εξαφανιστεί η ψαλίδα η πυτιρίτιδα και να αποκτήσουν απίστευτη λάμψη είναι το Φοινικέλαιο! -Αρχικά να ξέρεις ότι το βιολογικό – οργανικό φοινικέλαιο θα το βρεις σε στερεή μορφή και χρειάζεσαι ελάχιστη ποσότητα για τη θεραπεία. -Σε στεγνά μαλλιά, άπλωσε το φοινικέλαιο από τη μέση της τρίχας προς τα κάτω, δίνοντας περισσότερη έμφαση στις άκρες. -Τύλιξε τα μαλλιά σου με μια πετσέτα εμποτισμένη με καυτό νερό και άφησε τη για 30 λεπτά έως 1 ώρα. -Ξέβγαλε τα μαλλιά σου βάζοντας πρώτα σαμπουάν στα μαλλιά και μετά ρίχνοντας νερό κάνε σαπουνάδα για να καθαρίσουν. -Θα δεις τρομερή διαφορά στα μαλλιά σου από την 1η κι όλας εφαρμογή!
Καταπολεμά τον καρκίνο και τον εκφυλισμό των κυττάρων: Τα λιπίδια στο δέρμα μας μπορεί να καταστραφούν ή να οξειδωθούν από την έκθεση στο όζον με αποτέλεσμα τη δημιουργία ελευθέρων ριζών στο δέρμα. Διαπιστώθηκε ότι το φοινικέλαιο μπορεί να καταπολεμήσει τις ελεύθερες ρίζες. Η οξείδωση των λιπιδίων έχει αποδειχθεί ότι είναι μια υποκείμενη αιτία πολλών ασθενειών του δέρματος, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου.
Το πρόβλημα όχι με το φοινικέλαιο, αλλά με τα πανουκλιασμένα ανθρώπινα ζώα.
Το φοινικέλαιο το συναντά κανείς παντού, από σαπούνια μέχρι σούπες. Αν και προωθείται ως δήθεν εναλλακτικό καύσιμο και υγιεινό μαγειρικό λάδι επειδή δεν περιέχει τρανς λιπαρά, αυτό το ευρέως διαδεδομένο (στην βιολογική του κατάσταση ωφέλιμο κι υγιεινό) λάδι με την καταστροφική, βιομηχανοποιημένη κι εκφυλισμένη παρασκευή του, καταστρέφει οικοσυστήματα και οδηγεί ζώα στην εξαφάνιση. Οχι το έλαιο φυσικά, αλλά τα παρασιτικά πανουκλιασμένα ανθρώπινα ζώα των “πολιτισμένων” κρατών.
Αν δει κανείς το Βόρνεο από ψηλά, μπορεί να πάρει μία ιδέα για το πώς με την δικαιολογία της παραγωγής τουφοινικέλαιου, οι παρασιτικοί έχουν εκφυλίσει κι αλλάξει τόσο την παγκόσμια οικονομία αλλά και το τοπίο. Αυτό το τεράστιο τροπικό νησί – που ανήκει στο Μπρουνέι, στην Ινδονησία, και στην Μαλαισία – έχει καταστραφεί τόσο ανελέητα από τις πυρκαγιές, τις μπουλντόζες και το κόψιμο των δασών για χάρη της βιομηχανίας παραγωγής φοινικέλαιου που πλέον τα αχανή τροπικά δάση έχουν μετατραπεί σε τακτοποιημένες σειρές φοινικόδεντρων.
Κοντά στις ακτές, ο αέρας είναι μονίμως γεμάτος από ένα καυστικό νέφος καθώς η βιοποικιλία των ελών καταστρέφεται με φωτιά προκειμένου να δώσει τόπο σε περισσότερα φοινικόδεντρα, με αποτέλεσμα την απελευθέρωση τεράστιων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα. Την ίδια στιγμή, ο ποταμός Kinabatangan, (εικ. πάνω) που στο παρελθόν κυλούσε καθαρός και κρυστάλλινος, τώρα έχει μετατραπεί σε ένα καφετί οχετό ρύπανσης καθώς μεταφέρει ατελείωτους όγκους από μπάζα που αποβάλλονται από τις φυτείες φοινικόδεντρων για να καταλήξουν στη θάλασσα.
Κι αυτή η εικόνα είναι μόνο η επιφάνεια που μπορεί να δει κανείς από ψηλά. Κατά μήκος του ποταμού Kinabatang (που φτάνει τα 560 χιλιόμετρα) υπάρχει ένα πλούσιο οικοσύστημα από ζώα (ουρακοτάγκους, πιθήκους με προβοσκίδα, πυγμαίους ελέφαντες, βίδρες, γουρούνια, και κροκόδειλους, για να μην αναφέρουμε και τα 90 είδη ψαριών που έχουν για σπίτι τους το μολυσμένο ποτάμι. Κάθε ένα από αυτά τα ζώα επηρεάζεται από την απώλεια του οικοσυστήματος και την περιβαλλοντική καταστροφή που προκαλείται από την συνεχόμενη κοπή δέντρων, καλλιέργεια φοινικόδεντρων και την παραγωγή επεξεργασμένου φοινικέλαιου, χωρίς κανένα ώφελος για τον άνθρωπο.
Αυτό που κάνει την κατάσταση ακόμη χειρότερη, είναι ότι η αποψίλωση του δάσους για να προχωρήσει η παραγωγή φοινικέλαιου, επιτρέπει σε λαθροκυνηγούς και λαθρεμπόρους να έχουν πρόσβαση για πρώτη φορά σε μέρη που ήταν εκτός της εμβέλειάς τους. Και άλλα μέρη στον πλανήτη όπως κάποια κομμάτια της Ινδονησίας, το νησί Σουμάτρα, καθώς και η Κολομβία, η Παπούα Νέα Γουινέα, και μεγάλο μέρος της Μαλαισίας βρίσκονται στο έλεος της βιομηχανίας του φοινικέλαιου. Τα φοινικόδεντρα μπορούν να καλλιεργηθούν οπουδήποτε υπάρχει υψηλή θερμοκρασία και συχνή βροχόπτωση, πράγμα που σημαίνει πως ευαίσθητες περιοχές κατά μήκος της τροπικής ζώνης βρίσκονται τώρα στο στόχαστρο της καταστροφής.
Το επεξεργασμένο βιομηχανοποιημένο φοινικέλαιο (κι όχι το βιολογικό – οργανικό) αποτελεί μία τεράστια πηγή κερδών, καθώς παράγεται από 42 χώρες, με την Ινδονησία και την Μαλαισία να παράγουν το 90% της παγκόσμιας αγοράς. Άλλοι μεγαλοπαραγωγοί φοινικέλαιου είναι η Ταϋλάνδη, η Καμπόντια και η Νιγηρία. Σύμφωνα με το Αμερικανικό Υπουργείο Γεωργίας, η παγκόσμια παραγωγή φοινικέλαιου υπολογίζεται στους 50.6 εκατομμύρια τόνους το χρόνο – και συνεχώς αυξάνεται. Το φοινικέλαιο έχει παρεισφρήσει πλέον σε μία απίστευτα μεγάλη ποικιλία προϊόντων της καθημερινότητά μας, από μαργαρίνες μέχρι απορρυπαντικά και καλλυντικά.
Eκτιμάται ότι κάτι λιγότερο από τα μισά προϊόντα οικιακής χρήσης κατασκευάζονται με συστατικά φοινικέλαιου. Η μεγάλη ώθηση στο εμπόριο φοινικέλαιου δόθηκε το 2006, όταν η αμερικανική κυβέρνηση απαίτησε να αναγράφεται στα προϊόντα η ποσότητα τρανς λιπαρών καθώς προκαλούν καρδιολογικά προβλήματα. Πολλές εταιρίες άρχισαν να χρησιμοποιούν φοινικέλαιο καθώς δεν διαθέτει τρανς λιπαρά (στην βιολογική του κατάσταση κι όχι στην εκφυλισμένη). Το φοινικέλαιο χρησιμοποιείται επίσης ως βιοκαύσιμο, πράγμα που ώθησε σε ακόμη μεγαλύτερη ζήτηση. Όλα αυτά οδηγούν στην απορία, πρέπει τελικά να καταναλώνουμε φοινικέλαιο; Φυσικά και πρέπει να καταναλώνουμε φοινικέλαιο, αλλά με απόλυτο έλεγχο της πηγής του, όπως σε όλα τα τρόφιμα άλλωστε, αν θέλουμε καλή υγεία σωματική και ψυχική.
Η άγρια ζωή στο περιθώριο στο όνομα του τυφλού κέρδους
Γνωστοί για το κόκκινό τρίχωμά τους και τα μοναδικά εκφραστικά πρόσωπά τους, οι ουρακοτάγκοι κάποτε ζούσαν από τα βόρεια της Κίνας μέχρι το νοτιότερο νησί της Ινδονησίας. Ο πληθυσμός τους μειώθηκε τόσο δραματικά λόγω της παράνομης υλοτομίας, της βιομηχανίας των ζωολογικών κήπων και το παράνομο εμπόριο ζώων, που σήμερα τους συναντά κανείς μόνο στο Βόρνεο και στη γειτονική Σουμάτρα, να ζουν σε αποκομμένες ομάδες στα δάση που σιγά σιγά εξαφανίζονται. «Η μαζική παραγωγή φοινικέλαιου αφανίζει τον βιότοπό τους», λέει η Hollis Burbank-Hammarlund του Διεθνούς Ιδρύματος για τη Διάσωση των Ουρακοτάγκων. «Το μέρος που ζούνε, που φωλιάζουν, που αναπαράγονται- μετατρέπεται σε γιγάντιες φυτείες.»
Αυτά τα υπέροχα πλάσματα, όχι μόνο χάνουν το σπίτι τους, αλλά οδηγημένα από την πείνα, ψάχνουν τροφή στις φυτείες με αποτέλεσμα να αιχμαλωτίζονται ως επιβλαβή για τη γεωργία. Οι εργάτες κάποιες φορές προσπαθούν να τα τρομάξουν για να φύγουν μακριά, αλλά υπάρχουν και πιο άγριες περιπτώσεις, λέει η Hollis Burbank-Hammarlund. «Τους χτυπούν, τους ακρωτηριάζουν με ματσέτες, τους πετούν καυτό λάδι, τους καίνε. Είναι φρικτό. Συχνά οι μητέρες θανατώνονται κοντά ή μέσα στις φυτείες και τα μωρά τους πωλούνται παρανόμως ως κατοικίδια. Όλο αυτό είναι παράνομο, αλλά συμβαίνει.»
Υπήρχαν φήμες ότι οι ίδιες οι εταιρίες παραγωγής φοινικέλαιου έδιναν αμοιβή στους εργάτες των φυτειών για κάθε νεκρό ουρακοτάγκο, φήμες που τελικά αποδείχθηκαν τραγικά αληθινές όταν το 2011 εργάτες συνελήφθησαν για τη θανάτωση τουλάχιστον 20 πιθήκων, και οι δύο καταδικάστηκαν σε οκτώ μήνες φυλάκισης ενώ οι υπεύθυνοι που έδωσαν τη διαταγή για τις δολοφονίες πλήρωσαν πρόστιμο 2.300 ευρώ, ασήμαντο ποσό αν σκεφτούμε τα κέρδη τους. Ακόμη πιο τραγική είναι η πρακτική της αποψίλωσης με φωτιά που όχι μόνο σκοτώνει ουρακοτάγκους αλλά οι εταιρίες παραγωγής φοινικέλαιου κατηγορούνται ότι έχουν αναγκάσει τα ζώα που προσπαθούν να σωθούν να ξαναμπούν στις φλόγες. Μετά από όλα αυτά, μία πρόσφατη μελέτη εκτιμά ότι από τους 50.000 εναπομείναντες ουρακοτάγκους, περισσότεροι από 2.500 θανατώνονται κάθε χρόνο σε επεισόδια σχετικά με την παραγωγή επεξεργασμένου φοινικέλαιου.
Παρομοίως, έχοντας μεγάλη όρεξη για τα φρούτα των φοινικόδεντρων και οι ελέφαντες της Σουμάτρα θεωρούνται επιβλαβείς για τις φυτείες κι έτσι πέφτουν θύματα δηλητηρίασης από τους εργάτες. Λιγότερα από 3.000 από αυτά τα παχύδερμα παραμένουν στη φύση. Άσχημη η τύχη και για τις τίγρεις της Σουμάτρα που βρίσκονται υπό εξαφάνιση (μόνο 400 παραμένουν στη φύση), οι οποίες βασίζονται στην ύπαρξη πυκνής βλάστησης για την επιβίωσή τους. Το ταπίρ της Μαλαισίας, ένα είδος που προσφάτως ανακαλύφθηκε, εξαφανίζεται όσο γρήγορα αφανίζονται και τα τροπικά δάση, ενώ την ίδια μοίρα έχουν και τα αγριογούρουνα, οι ρινόκεροι και αρκούδες τις περιοχής.
Τα ανθρώπινα δικαιώματα στα αζήτητα
Αναφορές από όλο τον κόσμο σκιαγραφούν μία πολύ ανησυχητική εικόνα για την επέκταση του εμπορίου εκφυλισμένου φοινικέλαιου, με διαμάχες για τη διεκδίκηση γης, βίαιες συγκρούσεις ακόμα και δολοφονίες στο όνομα των «βαρόνων» του φοινικόλαδου. […] Άπληστες κυβερνήσεις παραχωρούν εκατομμύρια στρεμμάτων στην Ινδονησία, στη Μαλαισία και αλλού, σε πολυεθνικές που αφού αποκτήσουν τη γη, εκδιώκουν τις τοπικές κοινότητες. Πρόκειται για δεκάδες εκατομμύρια ιθαγενών που έχουν εθιμοτυπικά δικαιώματα στη γη αλλά χωρίς νομική κάλυψη. Στην κυριολεξία χάνουν το μέλλον κάτω από τα πόδια τους.
Εμπλεκόμενες στην αμφισβητούμενη βιομηχανία βρίσκονται κάποιες εταιρίες «γίγαντες» όπως η Archer Daniels Midland, η Cargill και η Monsanto, οι οποίες έχουν κληθεί επανειλημμένα να δώσουν απαντήσεις σχετικά με τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που σημειώνονται στις φυτείες που διαθέτουν. Ένα από τα πιο ενδεικτικά παραδείγματα είναι το επεισόδιο που συνέβη το 2011, όταν η ινδονησιακή αστυνομία κατηγορήθηκε πως υπέγραψε συμβόλαιο με την εταιρία Wilmar – μία από τις μεγαλύτερες εταιρίες επεξεργασίας φοινικέλαιου και προμηθευτής της Cargill – για να εκδιώξει υπό την απειλή όπλων από τα σπίτια τους 83 οικογένειες από τρεις διαφορετικούς καταυλισμούς στη Σουμάτρα, και στη συνέχεια να ισοπεδώσει τις κατοικίες.
Η Laurel Sutherlin, εκπρόσωπος του δικτύου Rainforest Action, της πιο δραστήριας οργάνωσης ενάντια στο φοινικέλαιο, λέει πως «σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για ανθρώπους που έχουν ζήσει σε αυτό τον τόπο για πολλές γενιές, σεβόμενοι το περιβάλλον και ασκώντας βιώσιμες καλλιέργειες. Ξαφνικά, χωρίς να έχουν δικαίωμα να εκφράσουν την άποψή τους, βρίσκονται απέναντι από μπουλντόζες. Αν διαμαρτυρηθούν, έρχονται αντιμέτωποι με ειδικές δυνάμεις καταστολής.»
Ο Amadeo Payla, ένας αγρότης από τις Φιλιππίνες, δεν πρόλαβε καν να διαμαρτυρηθεί. «Οι φύλακες ήρθαν μία μέρα και με σημάδεψαν με τα όπλα τους», λέει. «Τους έβλεπα ανήμπορος, να ψεκάζουν τις μπανανιές μου και τις φοινικιές μου με χημικά, ώστε να ξεραθούν. Ξερίζωσαν όλα τα φυτά κάσαβας που είχα. Στη συνέχεια ισοπέδωσαν με μία μπλουντόζα ένα κομμάτι της γης μου για να κάνουν χώρο για τη φυτεία φοινικέλαιου.» Τέτοιες συγκρούσεις παραβιάζουν ανθρώπινα δικαιώματα των τοπικών κοινοτήτων που έχουν αναγνωριστεί με Διεθνή Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών συγκεκριμένα για τους ιθαγενείς πληθυσμούς. Άτομα σαν τον Payla, λένε πως δεν ήξεραν τίποτα για τη δημιουργία φυτείας φοινικόδεντρων μέχρι που είδαν τις μπουλντόζες να πλησιάζουν.
Χωρίς να διαθέτουν επίσημους τίτλους ιδιοκτησίας για τη γη τους, οι τοπικές κοινότητες βρίσκονται συχνά χωρίς επιλογή παρά να αποδεχθούν την καλλιέργεια φοινικόδεντρων. Ακόμη πιο τρομακτικές είναι οι ιστορίες μειδιωτικούς δολοφόνους που πληρώνονται από τις μεγαλοεταιρίες, για να κάνουν επιδρομές σε χωριά και να δολοφονήσουν ιθαγενείς που αρνούνται να παραχωρήσουν τη γη τους. Οργανισμοί για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ειδησεογραφικά πρακτορεία έχουν πρόσφατα αναφέρει τέτοιες δολοφονίες στην Καμπόντια, στη Γουατεμάλα, στην Ονδούρα, στην Ινδονησία και στις Φιλιππίνες. Ο Rahmat Ajiguna, συμμετέχων το 2012 σε αποστολή έρευνας για τις αρπαγές γης, λέει ότι το 2011, οι επίσημες αρχές της Ινδονησίας δολοφόνησαν 22 ανθρώπους που βρίσκονταν σε αντίθεση με τις εταιρίες παραγωγής φοινικέλαιου. «Όταν αντιστάθηκαν, δολοφονήθηκαν.»
Η Ινδονησία, όντως ήδη ο μεγαλύτερος παραγωγός φοινικέλαιου στον κόσμο, σχεδιάζει να διπλασιάσει την παραγωγή τα επόμενα χρόνια σε 47 εκατομμύρια τόνους, ή στο 80% της παγκόσμιας αγοράς. Οι οργανισμοί που παρακολουθούν το θέμα λένε πως η κυριαρχία της χώρας πάνω στο εμπόριο φοινικέλαιου έχει οδηγήσει όχι μόνο σε βία, αλλά και σε συνθήκες δουλείας. Πράγματι, το αμερικανικό Υπουργείο Εργασίας συμπεριλαμβάνει πλέον το φοινικέλαιο της Ινδονησίας και της Μαλαισίας στη λίστα με «προϊόντα που παράγονται σε συνθήκες παιδικής εργασίας ή εξαναγκαστικής εργασίας (οτιδήποτε κατασκευάζεται από άτομα κάτω των 15 ετών, ή από οποιονδήποτε εργάζεται υπό την απειλή τιμωρίας).
Το δίκτυο RAN (Rainforest Action Network) κατέγραψε δύο ιστορίες χωρικών από τη Σουμάτρα, 14 και 21 ετών, που προσκαλέστηκαν σε μία φυτεία στην Ινδονησία από εκπρόσωπο της εταιρίας παραγωγής φοινικέλαιου Kuala Lumpur Kepong, με την υπόσχεση καλής εργασίας. Αν’ αυτού, βρέθηκαν να ψεκάζουν λιπάσματα χωρίς καμία προστασία από τα χημικά και κρατούνταν αιχμάλωτοι τη νύχτα σε ένα στρατόπεδο εργασίας με φρουρούς. Οι δύο κατάφεραν να δραπετεύσουν μετά από δύο μήνες χωρίς πληρωμή. Ήταν ακόμη ένα πλήγμα για την Cargill – την εταιρία με τη μεγαλύτερη εισαγωγή φοινικέλαιου στις ΗΠΑ – αφού η εταιρία KKK είναι μία από τους προμηθευτές της.
Οικολογική καταστροφή
Υπάρχει μία αδιαμφισβήτητη σύνδεση μεταξύ της παραγωγής φοινικέλαιου και πλήθους περιβαλλοντικών συνεπειών. Η βιομηχανία αυτή χρησιμοποιεί απεριόριστα τοξικά λιπάσματα και χημικά – περίπου 25 διαφορετικά είδη μικροβιοκτόνων φυτοφαρμάκων, καθώς και χημικά για την εξόντωση εντόμων και ζώων. Η χρήση αυτή έχει ως συνέπεια την μόλυνση του χώματος, του νερού και των καρπών, ενώ τόνοι απορριμμάτων από την επεξεργασία του λαδιού καταλήγουν σε ποτάμια και στο χώμα.
Πρόσθετα, με την καύση των δασών ώστε να δημιουργηθούν εκτάσεις για τις φυτείες φοινικόδεντρων, οι κάτοικοι στα χωριά και τις γειτονικές κοινότητες πνίγονται από τον πυκνό καπνό και κυκλοφορούν με μάσκες. […] Παρά την διεθνή συμφωνία που απαγορεύει την καύση δασών στην περιοχή, οι εταιρίες παραγωγής φοινικέλαιου έκαιγαν ανεξέλεγκτα καθ’ όλη τη διάρκεια του 2012, απελευθερώνοντας εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Το 2007, η τρέλα με το φοινικέλαιο, έκανε την Ινδονησία την τρίτη χειρότερη χώρα στην παραγωγή αερίων του θερμοκηπου στον κόσμο (μετά τις ΗΠΑ και την Κίνα), και η χώρα παραμένει στις 20 χειρότερες χώρες μέχρι σήμερα.
@Mark Hawthorne Veg News / 2013
Δείτε κι εδώ: https://en.wikipedia.org/wiki/Palm_oil
Φυτείες ελαιοφοινίκων παίρνουν συχνά τη θέση παρθένων τροπικών δασών. Έτσι ο καταναλωτής εν αγνοία του ενισχύει την πρακτική της εκχέρσωσης δασικών εκτάσεων, απειλώντας έτσι είδη ζώων που απειλούνται με εξαφάνιση καθώς καταστρέφεται το φυσικό τους περιβάλλον. Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Πρίνστον απέδειξαν ότι περισσότερες από τις μισές φυτείες ελαιοφοινίκων στην Ινδονησία και τη Μαλαισία δημιουργήθηκαν σε περιοχές που καλύπτονταν προηγουμένως από παρθένο δάσος.
πηγή